Жасқа байланысты макулярлы дегенерация

Жасқа байланысты макулярлы дегенерация – көздің артқы сегментінің созылмалы үдемелі ауруы, торлы қабықтың және хореоидтың орталық аймағында дегенеративті процестермен сипатталады.

Жасқа байланысты макулярлы дегенерация ең көп таралған көз ауруларының бірі болып табылады және 50 жастан асқан адамдарда қайтымсыз көру қабілетінің жоғалуының негізгі себептерінің бірі болып табылады.

Орталық көру қабілетіне жауап беретін макула патологиялық инволюциялы өзгерістерге ұшырайды, дәлірек айтқанда көз торының орталық аймағындағы жасушалардың қоректенуі бұзылады.

Негізгі белгілері:

• Орталықта бұлыңғырлықтың пайда болуы
• Оқу кезінде қисықтық, бұрмалану, әріптердің немесе сызықтардың жоғалуы
• Оқу, көлік жүргізу, жақын жұмыс істеу қиындықтары

Ауру этиологиясы

Аурудың этиологиясы

Жасқа байланысты макулярлы дегенерация - ересек популяциядағы соқырлық пен нашар көрудің негізгі себептерінің бірі. Аурудың пайда болуының қауіп факторларының арасында мыналар қарастырылады:

• Жасы - 50 жастан асқан адамдарда жиі кездеседі.
• Тұқым қуалаушылық - жақын туыстарында ЖМД бар адамдарда аурудың даму қаупі жоғары
• Темекі шегу – ЖМД даму қаупін 2 есе арттырады
• Нәсіл - европалық нәсілде ЖМД даму ықтималдығы екі есе жоғары. Көбіне әйел адамдар жиі зардап шегеді
• Күннің шамадан тыс инсоляциясы - ультракүлгін сәулеленудің ұзақ әсер етуі көз торының жағдайына теріс әсер етеді.
• Балансталмаған диета - омега-3 май қышқылдарының аз болуы, қою жасыл жапырақты көкөністерді тұтынбау ЖМД-ның даму қаупіне әкеледі. Артериялық гипертензия - қысымның тұрақты жоғарылауы да аурудың даму қаупін арттырады

Құрғақ  - тордың бастапқы өзгерістерін тудыратын ЖМД ең көп таралған түрлерінің бірі. Қартайған сайын көздің «қалдық өнімдері» ретинальды друзен тордың пигментті эпителийінде жиналады. Друзен - тордың пигментті эпителийінің астындағы сарғыш субстраттың жиналуы. Осындай көптеген друзендердің пайда болуы ЖҚҚ құрғақ формасының қалыптасуының алғашқы белгісі болып табылады. Орталық көру қабілетінің жоғалуы көптеген жылдар бойы жүреді және ауыртпалықсыз процесс. Пациенттердің көпшілігінде көру оқуға, көлік жүргізуге жеткілікті деңгейде сақталады. Аурудың кейінгі кезеңдерінде көру аймағының орталық бөлігінде соқыр дақтар (скотомалар) пайда болуы мүмкін, кейде үлкен өлшемдерге жетеді. Зақымдану әдетте екі жақты, бірақ алдымен бір көзге, содан кейін екіншісіне әсер етуі мүмкін.

Ылғал -  процесте тордың астында жаңа қалыптан тыс қан тамырлары пайда болған кезде пайда болады (жаңа тамырлардың қалыптан тыс қалыптасуы). Жаңадан пайда болған тамырлардың қабырғалары әлсіз және сынғыш, бұл қан плазмасының ағуын тудырады, тордың ісінуін тудырады. Жиналған сұйықтық немесе қан тордың фоторецепторларына зиянды әсер етеді, бұл көру қабілетінің төмендеуіне, қисықтықтың пайда болуына, кескіннің бұрмалануына әкеледі. Кеш диагностикалау және емдеу жағдайында қан кету тыртық тінінің пайда болуын тудыруы мүмкін, бұл орталық көрудің қайтымсыз жоғалуына әкеледі (көз алдындағы қара дақ).

Жасқа байланысты макулярлы дегенерация диагностикасы

• Офтальмоскопия
• Көз түбінің түсті фотосуреті
• Флуоресцентті ангиография
• Оптикалық когерентті томография
• Амслер сынағы

Орталық визуалды өрісті тексерудің ең қарапайым жолы - Amsler торының сынағы. Оны орындау арқылы сіз жасқа байланысты макулярлы дегенерацияның алғашқы белгілерінің пайда болуын анықтай аласыз, сондай-ақ аурудың өзін бақылай аласыз.

Амслер сынағы келесідей орындалады:

• Жақсы жарықтандырылған бөлмеде тордың бір бөлігін көзіңізден 30 см қашықтықта қойыңыз (егер сіз оқу көзілдірігін қолдансаңыз, оны киіңіз)
• Сынақ әр көзге бөлек жүргізіледі. Алдымен оң көзді, содан кейін сол жақты тексеріңіз (тексеру кезінде екінші көзді алақанмен жабу керек).
• Ашық көзбен, орталық нүктеге қарап, сызықтардың біркелкілігін, квадраттардың пішіні мен өлшемін, тордың көрінуін бағалау керек.
• Диагностика кезінде тор сызықтарының бұралғанын, майысқанын, квадраттардың пішінінің бұрмаланғанын, квадраттардың өлшемдері бірдей емес екенін, торда жоғалту аймақтары бар екенін байқасаңыз, офтальмологпен байланысу керек.

Ауруды емдеу

Емдеудің негізгі әдісі - ангиогенез ингибиторлары (немесе анти-VEGF препараттары) деп аталатын препараттарды көзге енгізу. Клиника интравитреальді инъекциялар түріндегі жасқа байланысты макулярлы дегенерацияны емдеуде ұсынылатын дәлелденген препараттарды пайдаланады.

Инъекциялардың бастапқы санын және одан әрі инъекциялық режиммен бақылауды офтальмолог көз түбін және тордың кескінін зерттегеннен кейін анықтайды - оптикалық когеренттік томография.